Di antara sakabéh pagawéan patani di Pasundan, anu leuwih penting téh nya éta melak paré. Ti mimiti dipelak nepi ka jadi sangu, loba pisan pantrangan anu kudu diturut téh. Demi nu jadi sababna nyaéta lantaran nganggap yén dunya tempat pikeun melak paré jeung paréna téh aya nu ngageugeuh. Lamun teu dipihormat, tangtu bisa nyusahkeun dina ngagarap tanah jeung paré éta. Ari nu ahli kana tata cara melak paré téh ngaranna wali puhun. Cara-cara lamun rék mimiti melak paré téh nyaéta lamun mah nu rék melakna téh teu nyaho kana cara jeung jangjawokanana, sapoé saanggalna téh datang heula ka wali puhun bari mawa menyan. Ku wali puhun éta menyan téh dijampé-jampé, maksudna mah sangkan nolak jurig-siluman nu aya dina sawah éta, atawa ménta ijin ka nu ngageugeuhna. Peutingna tuluy hajatan numpeng, ngabubur beureum, bubur bodas, maksudna mah ménta kasalamétan lantaran isukna rék molah sawah. Isukna, nu rék molah sawah téh indit ka sawah bari mawa menyan ti wali puhun téa. Sanggeus di sawah, tuluy menyan téh dibeuleum deukeut kamalir. Sanggeus meuleum menyan, tuluy dampal leungeunna diminyakan ku minyak keletik, tuluy nyekel pacul. Bari nyekel pacul téh bari maca jangjawokan ménta ijin ka nu ngageugeuhna. Bérés maca jangjawokan, tuluy taneuh téh dipacul tilu kali. Sanggeus kitu mah tuluy wé diteruskeun kana maculna, naha éta mah ku sorangan atawa ku batur. Ari ngagarap sawah ku pacul disebutna téh ngawalajar, nya éta macul munggaran. Tuluy malik, mindi, nganglér, ngacak sakaligus ngararata. Lamun ku garu mah mimitina téh ngawuluku, terus motong, ngagaru kambang, nyongkong, nganglér, pamungkas ngalelep jeung ngacak. Biasana mah patani saacan ngagarap sawahna nu rék dipelakan téh sok nyieun heula kotakan pabinihan nu kudu di sungapan ambéh kacaian waé. Tuluy binih téh diawurkeun kana éta pabinihan téa, istilahna téh tebar. Sanggeus binih tujuh poé dingaranan sumihung; kira-kira geus 20 poé disebutna téh bubuni tikukur; sanggeus umur binih téh 40 poé terus dubuat. Sapoé saacan dibuat, leuwih ti heula aya anu disebut kias, nya éta dina binih nu masih dikotakan téh diawuran béas saeutik, sangkan béar cenah. Soréna, nalika isukna rék mitembeyan tandur, di imah nu rék nyawah téh ngayakeun deui hajat salamétan sangu tumpeng, tatangga diarondang ogé teu tinggaleun wali puhun. Isukna, nu boga sawah dibarengan wali puhun sarta sababaraha awéwé nu rék tandur, arindit ka sawah. Wali puhun ngayakeun deui upacara harita téh, bari nancebkeun binih tilu kali. Sanggeus kitu mah terus wé dituluykeun ku sababaraha awéwé téa. Kaayaan paré nu dipelak lilana saminggu disebutna téh lilir; sanggeus 20 poé disebutna téh gumuda; sanggeus 30 poé tuluy dibérésihan tina jukut, ngaranna téh ngarambét ngabaladah; sanggeus kira-kira 50 poé tuluy dirambét mindo; nalika umurna geus 60 poé disebutna téh mapak daun; kira-kira 70 poé si paré téh nyiram; kia-kira 90 poé reuneuh; kirakira 100 poé dingaranan celetu (kembang pare kaluar); kira-kira 130 poé disebitna téh rampak; kira-kira 140 poé dingaranan tungkul; kira-kira 150 poé dingaranan beuneur héjo; kira-kira 160 poé paré téh biasana mah geus asak tapi can cukup pikeun diala, éta téh dingaranan sumurawung; kira-kira 170 poé paré téh geus asak pisan, disebutna téh jujumaahan. Nalika paré nyiram, geus jadia adat, lantaran dianggapna lir jalma nu keur nyiram sok hayang nu haseum-haseum, mangka ku nu boga sawah sok dipangnyieunkeun rujak bebek, saperti rujak nu salamétan tingkeb. Rujak bebek téh diteundeun dina daun tuluy diteundeun dina deukeut hulu-wotan. Ti mimiti paré nyiram mah, nu boga paré téh kacida ati-atina. Kias jeung palakiah anu dianggap bisa nyalametkeun paré téh dilaksanakeun bener-bener. Nalika paré konéng, soré isuk paré téh dijaga lantaran loba manuk nu sok ngaruksak. Atawa mun hanteu, di tengah-tengah sawah téh nyieun bebegig sangkan manuk sarieuneun. Sapoé saacan paré dipanén, di imah nu boga sawah ngayakeun deui hajat salamétan saperti basa rék melakna. Tatangga jeung wali puhun diarondang. Demi hajat ayeuna mah salian ti numpeng téh aya deui kupat, lepat, tangtang-angin, ogé rujak amis tujuh rupa. Kitu deui isukna nalika panén, ngayakeun heula upacara nu dipingpin ku wali puhun. Paré meunang panén téh sakabéhna dipoé nepi ka garing. Sanggeus garing, dibérésihan daun-daunna tuluy dibeungkeut, meungkeut éta téh disebut mangkek. Unggal dua beungkeut meunang mangkek dibeungkeut deui jadi hiji, disebutna sageugeus atawa sagédéng. Tuluy pare téh diasupkeun kana lumbung. Nurutkeun kabiasaan, salila tilu atawa tujuh poé sanggeus diasupkeun teu meunang waka ditutupan. Sanggeus tilu atawa tujuh poé tuluy wali puhun jeung nu boga paré téh arasup deui ka lumbung pikeun nétépkeun. Soréna, nu boga pare sanggeus nutupan lumbung ngayakeun deui hajatan. Sanggeus 40 poé sanggeus nutup panto lumbung ogé sasadiaan di handap geus béak, karék jalma éta téh meunang nyokot paré tina lumbung kalawan cara anu tangtu. Demi aturan nutu, nalika paré ditutu munggaran, nya éta muragkeun heula gabah tina tangkalna, disebutna téh ngaguguran. Sanggeus kitu, gabah téh ditapian, tuluy ditutu make halu dina lisung. Nu geus jadi béas dipisahkeun dina wadah séjén. Sanggeus réngsé, nu geus jadi béas téh tuluy diteundeun dina goah. Geus kitu mah béas téh siap pikeun disangu.

Di antara sakabéh patani sakabéh di Pasundan, anu leuwih penting pikeun tea éta mélak paré. Teu bisa dipungkir, Tim Mimiti geus jadi gék, jadi kahayang tabu kitu kudu diturut. Demi sababna anu nyata, sabab nyangka yén dunya téh tempat pikeun melak paré jeung paréna téh aya nu ngageugeuh. Lamun dipikahormat, Tangtu bisa hésé gawé di tanah jeung paré éta. Ari nu ahli tata cara melak paré téh ngaranna wali puhun. Cara lamun rék mimiti melak paré téh lamun rék melakna téh teu nyaho kana cara jeung jangjawokanana, dahar saanggalna téh datang heula ka wali bari mawa menyan. Abdi teh wali puhun eta nyuhunkeun macet tea, maksad abdi mah teu nolak juri siluman di lapang eta, atanapi nyuhunkeun ijin. Peutingna tuluy ngaramekeun numpeng, ngabubur beureum, bubur bodas, maksudna menta kasalamétan lantaran masalah béas. Isukna, nu rék molah téh sawah indit ka bari mawa téa wali puhun téa. kaluar di sawah, tuluy ngalayanan tea dibeuleum deukeut kamalir. Meuleum meuleum menyan, tuluy dampal leungeunna diminyakan ku minyak keletik, tuluy diciwit pacul. Bari chomping tea hoe bari maca jangjawokan menta idin anjeun pikeun ngageugeuhna.Bérés maca jangjawokan, tuluy taneuh téh dipacul tilu kali. terus we are tuluy wé terus jadi kana maculna, naha éta mah kuring sorangan atawa kuring batur. Ari ngagarap sawah mah anu disebut ngawalajar, eta macul munggaran. Tuluy malik, mindi, anglér, acak-acakan ogé ngararata. Tapi basa kuring ngagaruk sirah, mimitina ngagoda kuring, terus motong, kambang ngagaru, nyongkong, nganglér, tungtungna ngalelep jeung acak-acakan. Biasana mah Patani keur ngagarap sawah, bari pura-pura, da kotak-kotakna kudu ditempatkeun di tempat sampah, da geuning. Tuluy binih téh diawurkeun kana éta pabinihan téa, istilahna tebar tebar. ngagunakeun binih tujuh poé dinagaranan sumihung; kurang leuwih geus 20 poé disebut téh bubuni tikukur; Kuring, umur 40 poé, terus dijuluki. Sapoé saacan dijieun, leuwih ti heula aya anu disebut kias, tapi masih dina kotak diawuran béas saeutik, teu nyangka cenah. Soréna, nalika isukna rék mitembeyan tandur, dina Imah nu rék nyawah téh ngayakeun deui hajat salamétan sangu tumpeng, tangga-tangga anu diarondang ogé teu cicingeun wali puhun. Isukna, nu boga sawah bareng jeung wali puhun jeung sababaraha nu rék tandur, arindit ka sawah. Wali puhun ngayakeun upacara Harita Teh, bari nancebkeun binih tilu kali.terus we terus dituluykeun ku sababaraha sababaraha téa. Kabeungharan paré nu disebut lilana saminggu, disebut lilir; sanggeus 20 poé disebut gummuda; sanggeus 30 poé tuluy dibersihkeun tina jukut, ngaranna téh ngarambét ngabaladah; sanggeus kira-kira 50 poé tuluy dirambét mindo; nalika agena geus 60 poé disebut téh mapak daun; kira-kira 70 poé si paré téh nyiram; kira-kira 90 poé reuneuh; kurang leuwih 100 poé dingaranan celetu (kembang pait kaluar); kurang leuwih 130 poé keur rampak; kira-kira 140 poé dingaranan bulul; kurang leuwih 150 poé digaranan beuneur héjo; kira-kira 160 poé paré téh biasana mah geus asak tapi bisa rada pikun, éta téh dingaranan wellawung; kira-kira 170 poé paré téh geus asak pisan, disebutna téh jujumaahan. Nalika paré nyiram, geus jadi adat, sabab dianggap lir jalma nu keur nyiram pura-pura hayang nu haseum-haseum, mangka ku nu ngadahar sangu pura-pura dipangnyieunkeun rujak bebek, kawas rujak nu salamétan tingkeb. Rujak bebek téh nepi tuluy daun asup dina deukeutstream-wotan. Tim mimiti paré nyiram mah, nu boga paré téh kacida ati-atina. Téhnik jeung palakiah anu dianggap bisa ngahurungkeun paré téh bener-bener dilaksanakeun.Nalika paré mimiti, hapunten perkawis paré téh dijaga kumargi loba manuk nu sarakah. Atawa mun hanteu, di tengah sawah téh nyieun bebegig sang manuk sarieuneun. Sapoé saacan paré dipanén, di Imah nu boga sawah ngayakeun deui hajat salamétan kawas basa rék melakna. Léngkah jeung wali puhun disebut. Demi maksud ayeuna mah salian ti numpeng tea, aya deui kupat, lepat, tangtang-angin, oge rujak amis, tujuh rupa. Kitu deui isukna nalika panén, ngayakeun heula upacara téh dipingpin ku wali abdi puhun. Paré meunang panén tèh sakabéhna dipoé nepi ka garing. Kuring téh garing, dibersihkeun tina daun tuluy di beungkeut, meungkeut jeung tea disebut mangkek. Dua beungkeut meunang mangkek dibeungkeut deui jadi hiji, disebut sageugeus atawa sagédéng. Tuluy pare tea disayogikeun ka lumbung. Numutkeun adat, salila tilu atawa tujuh poé geus disadiakeun teu meunang waka ditutup. Sababaraha tilu atawa tujuh poé tuluy wali puhun jeung nu boga paré téh arasup deui ka lumbung pikeun nétépkeun. Soréna, nu boga pare sanggeus nutup lumbung keur hajatan. asup 40 poé sanggeus nutup panto lumbung ogé sasadiaan dina handap geus béak, karék jalma éta meunang nyokot paré tina lumbung kalawan cara anu tangtu.Demi aturan nutu, nalika paré disebut munggaran, nya éta muragkeun heula gabah tina tangkalna, disebut aborsi. Kuring kitu, téh ditampian gandum, tuluy ditutupan nyieun halu dina lisung. Nu geus siap dipisahkeun dina wadah saji. tungtungna réngsé, nu geus jadi beas téh tuluy lengkep dina goah. Geus, urang sae, tea siap-siap gélo.